Dasara 2024 : दसरा (विजयादशमी)
दसरा हा सण आश्विन शुद्ध दशमीला साजरा केला जातो, ज्याला विजयादशमी असंही म्हणतात. नवरात्र संपल्यानंतर येणारा हा सण प्रत्येक घरात वेगवेगळ्या पद्धतीने साजरा होतो. काहीजण नवमीला नवरात्र संपवतात, तर काहीजण दसऱ्याला नवरात्र संपवतात. या दिवशी शमी वृक्षाची पूजा, सीमोल्लंघन (सीमा ओलांडणे), अपराजिता देवीची पूजा, आणि शस्त्रपूजा करणे प्रचलित आहे.
दसरा हा हिंदू धर्मातील महत्त्वाच्या चार शुभ मुहूर्तांपैकी एक आहे. या दिवशी कोणतेही शुभ कार्य सुरू करण्यासाठी मुहूर्त पाहण्याची गरज नसते, कारण संपूर्ण दिवसच शुभ मानला जातो.
प्राचीन काळात, दसरा हा सण कृषी महोत्सव म्हणून साजरा केला जात असे. पावसाळ्यानंतर शेतातलं तयार पीक घरात आणण्याचा हा काळ असायचा. आजही काही ठिकाणी शेतकरी नवमीला शेतातलं धान्य कापून घरात आणून त्याची पूजा करतात आणि ते घराच्या प्रवेशद्वारावर टांगून ठेवतात.
काळानुसार, दसऱ्याला धार्मिक महत्त्व प्राप्त झालं आणि या दिवशी पराक्रमाची पूजा केली जाऊ लागली. शस्त्रांची पूजा केली जाते आणि हत्ती, घोडे यांसारख्या युद्धासाठी लागणाऱ्या प्राण्यांचीही पूजा होते.
दसऱ्याला सीमोल्लंघनाचा दिवस म्हणतात, म्हणजेच भौतिक आणि सामाजिक सीमांना ओलांडण्याचा दिवस. समाजात असलेल्या जाती-धर्मभेद, आर्थिक विषमता आणि इतर भेदभाव दूर करून, समानता आणि बंधुभाव निर्माण करण्यासाठी आपण प्रयत्न केला पाहिजे.
याच दिवशी सरस्वती आणि लक्ष्मी म्हणजेच ज्ञान आणि संपत्ती यांची पूजा केली जाते. प्रगतीच्या मार्गावर पुढे जाण्यासाठी या सीमांना ओलांडणे महत्त्वाचे आहे. यामुळेच दसरा खऱ्या अर्थाने साजरा केला जातो.
2024 मध्ये दसरा(विजयादशमी) कधी आहे?
दसरा, ज्याला विजयादशमी असेही म्हणतात, हा हिंदू धर्मातील एक प्रमुख सण आहे जो भारतात मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो.
हा सण नवरात्री संपल्यानंतर साजरा केला जातो, त्यामुळे त्याची तारीख प्रत्येक वर्षी बदलते. हिंदू पंचांगानुसार, हा सण कार्तिक महिन्यातील 10व्या दिवशी साजरा होतो. 2024 मध्ये दसरा 12 ऑक्टोबरला आहे.
दसऱ्याला शस्त्रांची पूजा का केली जाते?
दसरा किंवा विजयादशमी हा हिंदू धर्मातील एक मोठा सण आहे. हा सण चांगल्याच्या वाईटावर विजयाचे प्रतीक मानला जातो. या दिवशी लोक विजय आणि शौर्य साजरे करतात. या उत्सवात देवी दुर्गा आणि भगवान श्रीराम यांची पूजा होते. पण या दिवशी एक खास परंपराही आहे – शस्त्रपूजा. आपण नेहमी ऐकतो की दसऱ्याच्या दिवशी शस्त्रांची पूजा केली जाते, पण हे का केले जाते? चला, याबद्दल जाणून घेऊया.
विजयादशमीचे महत्व
दसरा हा सण ऐतिहासिक आणि धार्मिक कथा सांगतो. प्रभू श्रीरामाने या दिवशी लंकेत रावणाचा वध केला होता. रावण हा वाईट शक्तीचे प्रतिनिधित्व करतो आणि त्याचा वध म्हणजे अन्यायाचा अंत. दुसरीकडे, देवी दुर्गाने ९ दिवसांच्या युद्धानंतर महिषासुर नावाच्या दुष्ट राक्षसाचा वध केला. या दोन्ही घटनांमुळे दसरा सण विजयादशमी म्हणून ओळखला जातो.
शस्त्रपूजा ही या सणाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. पूर्वी राजे युद्धाला जाताना शस्त्रांची पूजा करायचे. त्यांच्या मते, शस्त्र हे केवळ लढाईसाठीच नाही, तर त्यात दैवी शक्ती असते, जी त्यांना विजय मिळवून देते. आता हे फक्त राजेरजवाड्यांमध्येच नाही, तर सामान्य लोकांमध्येही ही परंपरा पाळली जाते.
पौराणिक कथा
दसऱ्याशी संबंधित दोन प्रमुख कथा आहेत. पहिली कथा देवी दुर्गेची आहे, जिने महिषासुर नावाच्या राक्षसाशी ९ दिवस लढा दिला आणि दसऱ्याच्या दिवशी त्याचा वध केला. ही कथा आपल्याला शिकवते की सत्य आणि धर्म नेहमी वाईटावर विजय मिळवतात.
दुसरी कथा भगवान श्रीरामाची आहे. रामायणात लिहिले आहे की श्रीरामाने दसऱ्याच्या दिवशी रावणाचा वध केला आणि सीतेला लंकेच्या बंदिवासातून मुक्त केले. रावण हा अधर्माचा प्रतीक होता, तर श्रीराम धर्म आणि आदर्शांचे प्रतीक आहेत.
दसऱ्याचे महत्त्व
दसरा हा सण केवळ विजयाचा सण नाही, तर तो आत्मशक्ती, प्रतिष्ठा, धर्म आणि आदर्शांचे महत्त्वही सांगतो. देवी दुर्गा शक्तीचे प्रतीक आहे, तर श्रीराम प्रतिष्ठा आणि आदर्श जीवनाचे प्रतीक आहेत. या गुणांनी यश मिळते असे मानले जाते.
दसऱ्याच्या दिवशी मंदिरात देवी-देवतांची पूजा होते. पण याच वेळी शस्त्रांची पूजा करणे हा या सणाचा एक महत्वाचा भाग आहे.
शस्त्रपूजा का केली जाते?
शस्त्रपूजेचा ऐतिहासिक अर्थ
शस्त्रपूजेची परंपरा खूप जुनी आहे. प्राचीन काळात, राजे युद्धात निघण्यापूर्वी आपल्या शस्त्रांची पूजा करत असत. शस्त्रांना दैवी शक्ती मिळवण्यासाठी त्यांचा आदर केला जाई. याच कारणामुळे शस्त्रपूजा ही विजय आणि रक्षणाचे प्रतीक बनली आहे.
आजच्या काळातही, शस्त्रपूजा ही परंपरा जपली जाते. लोक आपल्या घरातील शस्त्रांची पूजा करून त्यांचा सन्मान करतात. युद्धाच्या काळात शस्त्र महत्त्वाचे साधन होते आणि त्यांचा योग्य वापर करण्यासाठी त्यांना पवित्र मानले जाई.
धार्मिक आणि सांस्कृतिक दृष्टिकोन
शस्त्रपूजेला धार्मिक महत्त्व आहे. शस्त्र हे दैवी शक्तीचे प्रतीक आहे, असे मानले जाते. विशेषत: क्षत्रिय समाजात ही परंपरा विशेष महत्वाची आहे. क्षत्रिय लोक आपल्या कुलदेवतेला प्रसाद अर्पण करून शस्त्रांची पूजा करतात.
आधुनिक काळातील शस्त्रपूजा
आजच्या काळातही शस्त्रपूजा महत्वाची आहे. फक्त पारंपरिक शस्त्रेच नव्हे तर, आधुनिक शस्त्रांचेही पूजन केले जाते. पोलिस, सैन्य, आणि इतर सुरक्षा दल शस्त्रांची पूजा करतात आणि त्यांचा योग्य वापर होण्यासाठी देवी-देवतांचे आशीर्वाद घेतात.
आजही, शस्त्रपूजा शौर्य आणि पराक्रमाचे प्रतीक आहे. लोक आपल्या साधनांचा आदर आणि सन्मान करतात आणि त्यांच्या मदतीने आपल्या कर्तव्यांचे पालन करतात.
FAQs: दसरा (विजयादशमी)
प्रश्न 1: दसरा 2024 मध्ये कधी साजरा होणार आहे?
उत्तर: दसरा 2024 मध्ये 12 ऑक्टोबर रोजी साजरा केला जाईल.
प्रश्न 2: दसऱ्याचे महत्त्व काय आहे?
उत्तर: दसरा, किंवा विजयादशमी, हा सण चांगल्याच्या वाईटावर विजयाचे प्रतीक आहे. प्रभू रामाने रावणाचा वध केला आणि देवी दुर्गाने महिषासुराचा नाश केला, यामुळे हा सण साजरा केला जातो.
प्रश्न 3: दसऱ्याच्या दिवशी कोणत्या देवतांची पूजा करतात?
उत्तर: दसऱ्याच्या दिवशी देवी दुर्गा, श्रीराम, आणि शस्त्रांची पूजा केली जाते. काही ठिकाणी शमी वृक्ष आणि अपराजिता देवीचीही पूजा केली जाते.
प्रश्न 4: दसऱ्याला कोणती शुभ कामे केली जातात?
उत्तर: दसरा हा अत्यंत शुभ मुहूर्तांपैकी एक आहे. या दिवशी नवीन व्यवसाय सुरू करणे, नवीन वाहन घेणे, नवीन घरात प्रवेश करणे यासारखी शुभ कार्ये केली जातात.
प्रश्न 5: दसऱ्याच्या दिवशी कोणत्या खास परंपरा पाळल्या जातात?
उत्तर: दसऱ्याच्या दिवशी शस्त्रपूजा, सीमोल्लंघन, आणि शमी वृक्षाची पूजा करण्याची परंपरा पाळली जाते.
दसरा हा सण विजय, शौर्य, आणि आत्मबलाचे प्रतीक आहे. शस्त्रपूजा ही प्राचीन काळापासून चालत आलेली परंपरा आहे, जी आजही आधुनिक जीवनात जपली जाते. यामध्ये केवळ युद्धाचे साधन नव्हे, तर आपले कर्तव्य, शौर्य, आणि पराक्रमाचे महत्व आहे. विजयादशमी हा सण आपल्याला सांगतो की, चांगुलपणा आणि धर्माने नेहमी वाईटावर विजय मिळवावा.
